Zaburzenia borderline (BPD) to ogólna kategoria różnego rodzaju zaburzeń nerwicowych i somatycznych, które doprowadzają do sytuacji, w której osoba chora nie ma możliwości utrzymania równowagi psychicznej. Dawniej, zaburzenia te były ciężkie do zdiagnozowania, głównie ze względu na fakt, że jest to jednoczesne współwystępowanie różnych problemów natury psychicznej, które można by z powodzeniem diagnozować oddzielnie, a które razem współtworzą u osoby chorej dużą labilność emocjonalną, prowadzą do nieumiejętności podejmowania decyzji czy planowania swoich działań.
Zaburzenia borderline – czy w praktyce często się je diagnozuje?
Nagłośnienie różnych pojedynczych przypadków zdiagnozowania tej choroby sprawia, że może ona wydawać się zaburzeniem często występującym.
W praktyce, dane statystyczne dotyczące Europejczyków oraz Amerykanów pokazują, że w populacji na tę chorobę zapada od 0,7 do 1,8% osób. Wartość ta jest zbliżona do ilości osób zapadających schizofrenię (około 1 % populacji).
Zbieżność wielu cech osobowości borderline oraz zaburzeń towarzyszących schizofrenii mogłaby powodować trudność w odróżnieniu tych dwóch stanów, a jednak, w schizofrenii zdecydowanie mocniej zarysowany jest etap pogarszania się zdrowia psychicznego i całkowitej utraty stabilności. Schizofrenia jest też klasyfikowana jako choroba, często wymagająca także wdrożenia leczenia farmakologicznego. Najnowsze badania sugerują także, że na zaburzenia borderline w takim samym stopniu zapadają kobiety jak i mężczyźni, chociaż pojedyncze aspekty w obrębie osobowości borderline mogą się odrobinę różnić – lekarze sugerowali, że np. w przypadku kobiet częściej pojawiają się zaburzenia odżywiania, a u mężczyzn częściej uzależnienie od substancji psychoaktywnych.
Cechy osobowościowe charakterystyczne dla zaburzenia borderline
Zaburzenia te nie tylko są trudne do diagnozowania, ale też sama terapia nie jest łatwa do przeprowadzenia. Kluczowe jest jednak wyłonienie pewnych cech charakterystycznych dla osobowości borderline. Dlatego też w przypadku występowania zaburzeń borderline mamy do czynienia z takimi aspektami jak:
- Ogromne rozchwianie emocjonalne, zmienność nastrojów, jednoczesne odczuwanie skrajnych emocji, z którymi nie można sobie poradzić. Emocjonalna pustka i częste, niekontrolowane wybuchy prowadzące do rozładowania napięcia emocjonalnego.
- Nieumiejętność kontrolowania własnego życia, podejmowanie impulsywnych i chaotycznych decyzji, zachwiana równowaga życiowa.
- Odczuwanie silnych stanów lękowych, uczucie osamotnienia, obawa przed brakiem akceptacji ze strony innych ludzi.
- Brak jakiejkolwiek przewidywalności zachowania, zaburzenia tożsamości, obniżona samoocena.
- Obniżony nastrój, niezadowolenie z życia, poczucie niespełnienia i beznadziei.
- Nieumiejętność budowania zdrowych relacji z innymi osobami.
- Występowanie urojeń i omamów, samookaleczenia, a nawet pojawiające się próby samobójcze.
- Łatwe wchodzenie w konflikty.
- Bardzo duża intensywność przeżywanych emocji.
- Słaba tolerancja na stres.
Dwa najważniejsze aspekty osobowości borderline: intensywność oraz skrajność
Zaburzenia borderline to przede wszystkim brak stabilności emocjonalnej. Wszystko, co przeżywa osoba chora obywa się na bardzo wysokim poziomie. Negatywne emocje mogą mieć maksymalne zintensyfikowanie nawet przez wiele godzin bez przerwy, co jest też dla takiej osoby wycieńczające. Agresja i silne odczuwanie lęku, a także wiele innych, bardzo skrajnych emocji całkowicie rujnują pewność siebie, postrzeganie własnej osoby oraz pozytywne relacje z otoczeniem. Skrajne emocje wiążą się także z klasyfikowaniem takich relacji – w jednej chwili jest to deklarowana miłość aż po grób, a w drugiej nieuzasadniona nienawiść. Skrajność i impulsywność w zachowaniu często prowadzi u osób chorych do zachowań kompulsywnych oraz do popadania w uzależnienia. Wszystkie te zaburzenia są dla osoby chorej destruktywne, rujnują jej życie na wielu płaszczyznach, zarówno w sferze rodzinnej jak i zawodowej, uniemożliwiają jakikolwiek rozwój.
U osób z zaburzeniami borderline częstym scenariuszem jest samobójstwo. U osób zdiagnozowanych notuje się średnio trzy próby samobójcze, a około 10% wszystkich chorych faktycznie popełnia samobójstwo.
Oprócz prób samobójczych, chorzy z zaburzeniami borderline stosunkowo często podejmują próby samookaleczania się, co ma prowadzić do wyrównania pojawiającego się w nich napięcia wynikającego z tak silnie skrajnych emocji. Do najczęstszych okaleczeń nalezą między innymi powierzchniowe nacięcia nadgarstków czy też ramion.
W jaki sposób można leczyć te zaburzenia?
Już z sama charakterystyka osobowości borderline sugeruje, że proces leczenia może być długotrwały i trudny. Proponowane terapie faktycznie są zazwyczaj długoterminowe i wymagają od pacjenta dużego wkładu pracy. Na początku, żeby wdrożyć odpowiednią psychoterapię konieczne jest zdiagnozowanie zaburzeń. Diagnoza ta pojawia się w momencie stwierdzenia konkretnych cech osobowościowych oraz tego, że są one niepodatne na zmiany, a dodatkowo utrudniają lub wręcz uniemożliwiają danej osobie normalne funkcjonowanie w społeczeństwie. Diagnoza może być przygotowana w oparciu o specjalną klasyfikację ICD-10 (gdzie kładzie się nacisk na rozróżnienie osobowości impulsywnej oraz borderline) lub też klasyfikacja DSM-IV.
Do najczęściej wdrażanych form terapii należy:
- DBT – dialektyczna terapia behawioralna – ma ona na celu zwiększenie u pacjenta uważności oraz świadomości problemu, jego akceptację, a następnie wprowadzenie metod kontroli emocji i przeżywanych stanów.
- CBT – terapia poznawczo – behawioralna – oprócz nauki rozumienia i kontrolowania zachowań dodatkowo koncentruje się także na zmianie przekonań. Tym samym pozwala popracować nad sposobem postrzegania siebie i innych, co ma także pozytywny wpływ na relacje pacjenta z otoczeniem. Terapia pozwala redukować zachowania impulsywne, agresywne i samo destrukcyjne.
Lekarze oraz terapeuci są przeciwni klasyfikowaniu zaburzeń borderline jako choroba. Znacznie lepszym rozwiązaniem jest określanie ich jako pewnego zespołu cech osobowościowych. Jest to raczej pewien specyficzny rodzaj organizacji psychiki człowieka, który odpowiada za całkowitą kondycję jego organizmu.
